امروزه در شرایط رقابت جهانی شهرها برای کسب سهم بیشتر از سرمایه‌ها، استعدادها و توجه جامعه بین‌المللی، سرزندگی شهری ابزار موثری برای ارتقای توان رقابتی شهرها در تحقق چشم‌انداز مطلوب آنها تلقی می‌شود. سرزندگی شهری مفهومی است که تفاوت بین شهرهای موفق و ناموفق را نشان می‌دهد. درواقع سرزندگی درجه و مقیاسی است برای اینکه نشان دهد یک فضای شهری تا چه اندازه به لحاظ اجتماعی موفقیت‌آمیز بوده است. سرعت تردد مناسب، امنیت شهر، کیفیت فضاهای شهری، تنوع موجود در شهر و... از عواملی هستند که شهری را سرزنده می‌کنند. شهر سرزنده جامعه خود را زنده نگه می‌دارد و از طرف دیگر جامعه سرزنده می‌تواند در فرآیند سرزنده‌سازی شهر موثر واقع شود. در زمینه فضاهای عمومی، سرزندگی به وجود فضاهای ایمن‌تر، مطلوب‌تر و جذاب‌تر که ظرفیت و توانایی انتخاب گزینه‌های بیشتری را برای فعالیت‌های اجتماعی و تبادلات فرهنگی فراهم می‌آورند، اشاره دارد. این نوع فضا نتیجه توفیق در فرآیند خلق فضا برای مردم است. زندگی مردم که در فضاهای عمومی رقم می‌خورد، مجموعه پیچیده‌ای از فرم‌ها و عملکردهاست، بر این اساس فضاهای عمومی باید قادر باشند حجم متنوعی از فعالیت‌ها را  از خرید گرفته تا پیاده‌روی، مباحثه، استفاده از امکانات تفریحی، استراحت و گذران اوقات فراغت، شرکت در جشن‌ها و جشنواره‌ها و...  پوشش دهند. باید اشاره کرد سرزندگی ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کالبدی و بصری دارد. سرزندگی شهری باعث کاهش جرم و خشونت می‌شود، چراکه یک زندگی فعالانه در خیابان‌ها و دیگر فضاهای عمومی جریان دارد، همچنین منافع اقتصادی و تجاری به نحو قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد، لذت بردن از فضای عمومی را ارتقا می‌دهد، تعاملات اجتماعی را افزایش می‌دهد و به‌طور کلی ضامن سلامت آن شهر است.

شهرهای سرزنده شهرهایی هستند که به خیابان‌ها و عرصه‌های عمومی که مردم در آنها گردهم می‌آیند، اهمیت بیشتری می‌دهند. واقعیت این است که خیابان‌ها نیروی تحرک و زندگی در شهرها و یک دارایی عمومی ارزشمند هستند، آنها باید جایگاه والاتری در برنامه‌ریزی و طراحی شهری داشته باشند. خیابان‌ها در بسیاری از شهرهای فعلی 20 تا 30 درصد سطوح شهرها را به خود اختصاص می‌دهند اما مکانی کم‌ارزش صرفا برای جابه‌جایی تلقی می‌شوند. در شهرهای آینده خیابان‌ها باید نقشی بیش از جابه‌جایی از نقطه‌ای به نقطه دیگر داشته باشند. سرزنده‌ترین شهرها در دنیا شهرهایی هستند که مردم را بعد از کار و مشغله‌های روزانه‌شان به فضاهای عمومی برای ملاقات همدیگر می‌کشانند؛ این شهرها گزینه‌های متنوعی مانند پیاده‌راه و مسیر دوچرخه برای جابه‌جایی شهروندان ارائه می‌دهند. در این فضاهای عمومی تعامل اجتماعی و مشارکت شهروندی ارتقا می‌یابد.

همزمان که شهرها و جمعیت شهری رشد پیدا می‌کنند، بر طول عمر بشر نیز افزوده می‌شود. در شهرهای فعلی بسیاری از افراد مسن برای انطباق با محیط شهری با مشکل مواجه می‌شوند. شهرها برای کسب عنوان شهر سرزنده باید دوستدار سالمند باشند و آنها را در برنامه‌ریزی لحاظ کنند؛ کاری که هم‌اکنون در تعدادی از شهرهای آلمان، اسپانیا و حوزه اسکاندیناوی انجام می‌گیرد. در شهرهایی مانند مادرید و والنسیا در اسپانیا برنامه‌ریزی‌های جامع و استراتژیک به‌گونه‌ای است که تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران تلاش می‌کنند از لحاظ‌شدن تمامی سنین در روند برنامه‌ریزی اطمینان حاصل کنند. این امر برای کودکان نیز به همان اندازه مهم است. در شهرهای فعلی کودکان با فضاهای شهری غریبه هستند. آنها محیط پراسترسی را برای عبور از خیابان‌ها تحمل می‌کنند. در برخی خیابان‌ها عبور آنها ممنوع است. شهرهای سرزنده دوستدار کودک هستند. چالش سیاستگذاران شهری برای ارتقای سرزندگی شهری نه‌تنها باید ایجاد و بهبود فضاهای سبز باشد بلکه باید تلاش کنند این حس را در شهروندان تقویت کنند که خود آنها صاحب و مالک فضاهای سبز هستند. شهرهای سرزنده مکان پیشرفت اجتماعی هستند. آنها سطح بالایی از کیفیت زندگی و درجه بالایی از انسجام اجتماعی، یکپارچگی و تعادل را ارائه می‌دهند. آنها دارای امنیت و ثبات خواهند بود. شهرهای سرزنده می‌توانند سکویی برای دموکراسی و مکانی برای گفت‌وگو و تنوع فرهنگی باشند. با این تفاسیر به نظر می‌رسد سرزندگی فردای یک شهر به تصمیمات امروز مدیران و سیاستگذاران شهری بستگی دارد. حجمی از سرمایه‌گذاری که در زمینه زیرساخت‌های فیزیکی، اجتماعی فرهنگی و زیربنایی شهر امروز انجام می‌گیرد، مشخص‌کننده میزان سرزندگی و زیست‌پذیری آن در آینده خواهد بود.

منبع : فرهیختگان

تاریخ انتشار : 1397/06/18